Zamanaşımına Uğrayan Kambiyo Senetlerinde Vade Tarihinin Temel Borç İlişkisine Esas Alınmaması Hakkında İçtihadı Birleştirme Kararı

İşbu bilgilendirme notunda, 14.07.2020 tarihli Resmi Gazete’ de yayınlanan 2019/1 E. 2019/8 K. Numaralı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Hukuk Genel Kurulu Kararı hakkında hukuki değerlendirmelerimiz paylaşılacaktır.

1. KARAR ÖZETİ

İnceleme konusu 2019/1 Esas ve 2019/8 Karar Numaralı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararında, Yargıtay Daireleri arasında vadesi geçmiş kambiyo senetlerinin temerrüde esas alınıp alınamayacağı konusunda bulunan görüş ayrılığı giderilmiştir.

Bu karar ile Yargıtay 11. Hukuk Dairesi ile 13. 15. ve 19. Hukuk Daireleri arasındaki görüş aykırılığı giderilmiş; oy çokluğuyla, zamanaşımına uğrayan ve bu nedenle kambiyo senedi vasfını kaybederek (yazılı) delil başlangıcına dönüşen bonodaki vade tarihinin; temel ilişkiye dayanılarak yapılan bir takip veya açılan bir davada temerrüde esas alınamayacağına karar verilmiştir.

İlgili karardan önce aralarında görüş farklılığı bulunan Yargıtay Hukuk Dairelerinin konu hakkındaki görüşleri aşağıdaki gibidir;

·11. Hukuk Dairesinin görüşü; Kıymetli evrak niteliğindeki bononun zamanaşımına uğramasıyla kambiyo senedi niteliğini kaybedeceği ve hamilin sadece kambiyo hukukuna dayalı hakkını kaybetmiş olacağı, ancak bu belgeye(yazılı) delil başlangıcı olarak dayanmak suretiyle diğer delillere ve tanıkla alacağını ispat imkanının halen mevcut olduğu, (yazılı) delil başlangıcı sayılan belgede yazılı alacağın diğer delillerle akdi ilişki kanıtlandığında sabit olacağı, taraflar arasındaki bu belgede belirtilen vade tarihinin ise aksi delillerle belirlenmediği takdirde borçlunun temerrüde düştüğü tarih sayılması gerekeceği belirtilmiştir.

·13. 14. Ve 19. Hukuk Dairelerinin görüşü; Zamanaşımına uğrayan kambiyo senetlerinin (poliçe, bono ve çek) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu anlamında artık kambiyo senedi niteliğini kaybederek 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 202. Maddesi anlamında (yazılı) delil başlangıcı niteliği kazandığı, ancak diğer delillerle desteklenmesi halinde iddianın ispatı bakımından kullanılabilir bir belge haline geleceği, bu yönüyle (yazılı) delil başlangıcı niteliğinde bulunan bir belgedeki vadenin, kesin vade olarak değerlendirilmesinin mümkün olmadığı, bu itibarla TBK 117/1 maddesi gereğince “muaccel bir borcun borçlusu alacaklının ihtarı” ile temerrüde düşeceğinden karşı tarafa temerrüt ihtarnamesi gönderilmesi gerektiği yönünde görüşlerini belirtmişlerdir.

II.DEĞERLENDİRME

Yargıtay İçtihadı Birleştirme Hukuk Genel Kurulu 14/07/2020 tarihli kararı ile de belirtildiği üzere, kambiyo senetlerinde yer alan hak, temel borç ilişkisinden bağımsızdır. Temel borç ilişkisi kambiyo hukuku dışında kalan bir husus olup, kambiyo senetlerine mahsus zamanaşımı süreleri temel borç ilişkisine uygulanamayacaktır. Bono üzerinde yer alan ve TTK.’nın 749. Maddesi ile düzenlenen vade, taraflar arasındaki temel borç ilişkisinin vadesi değil, kambiyo hukukuna dayalı borç ilişkisine ait vade tarihidir.

Hemen belirtilmelidir ki; bonoya ilişkin zamanaşımı süresinin geçmesi ile birlikte bonoya dayalı talep hakkı kendiliğinden sona ermemektedir. Ancak borçlunun zamanaşımı definde bulunması halinde, alacaklı kambiyo hukukundan kaynaklanan haklarını yitirecektir. Borçlunun zamanaşımı definde bulunmaması durumunda söz konusu bono, hamiline zamanaşımına uğramamış bir bononun sağladığı tüm imkânları sağlayacaktır.

Zamanaşımına uğrayarak kambiyo senedi vasfını yitiren bir bono Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 202/2 maddesi uyarınca delil başlangıcı sayılacak olup temel ilişkiye dayanarak açılan davalarda hamil, zamanaşımına uğrayan bonodan delil başlangıcı olarak yararlanılabilir ve senetle ispatı gereken bir hukuki işlem hakkında iddiasını tanık dinleterek veya başka delillerle ispat imkânına sahip olur. Temel ilişkiden doğan borcun muacceliyet tarihi bononun vadesine kadar ertelenmiş olduğundan, delil başlangıcı niteliğindeki bonoya konu alacağın ispat edilmesi halinde, temel ilişkiden doğan borcun muacceliyet tarihi, delil başlangıcı niteliğindeki bonoda yer alan vade tarihi olacaktır.

Zamanaşımına uğramış bir bono kambiyo senedi vasfını kaybettiği için vade tarihi sadece temel ilişkinin muacceliyet tarihi olarak dikkate alınabilecek olup borçlunun Türk Borçlar Kanunu Madde 117/1 hükmü uyarınca temerrüde düşürülmesi için ayrıca alacaklı tarafından borçluya ihtar gönderilmesi gerekmektedir. Kural olarak borçlunun temerrüde düşürülmesi gerekmekle birlikte TBK’nin Madde 117/1 hükmünde ihtar koşulunun istisnaları düzenlenmiştir. Temel borç ilişkisine dayanılarak yapılan bir takip veya açılan bir davada zamanaşımına uğrayan ve bu nedenle kambiyo senedi vasfını kaybederek (yazılı) delil başlangıcına dönüşen bonodaki vade tarihi, TBK’nin Madde 117/1 hükmü ile belirlenen temerrüt için ihtara gerek olmayan durumlar kapsamında olmadığından, borçlunun temerrüde düşürülmesi için ihtar gerekecektir.

Sonuç olarak; zamanaşımına uğrayan bononun hamili, kambiyo senedinden doğan haklarını korumak için zamanaşımı süresi içinde Kanun’un kendisine yüklediği yükümlülükleri yerine getirmemesine rağmen, temel ilişkiye dayalı olarak yapacağı takip ya da açılan davada vade tarihinden itibaren faize hükmedilmesi yükümlülüklerini yerine getirmeyen hamilin hiçbir kayba uğramayacağı sonucunu doğurur. Bu nedenle 14.07.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 2019/1 E. 2019/8 K. Numaralı İçtihadı Birleştirme Kararı, zamanaşımına uğrayan ve bu nedenle kambiyo senedi vasfını kaybederek (yazılı) delil başlangıcına dönüşen bonodaki vade tarihinin; temel ilişkiye dayanılarak yapılan bir takip veya açılan bir davada temerrüde esas alınamayacağına karar verilmesi benzer davalarda son derece büyük önem taşımaktadır. Zira bilindiği üzere Yargıtay Kanunu Madde 45 uyarınca İçtihadı Birleştirme Kararları benzer hukuki konularda Yargıtay Genel Kurullarını, dairelerini ve adliye mahkemelerini bağlar.

Saygılarımızla,

ESİS HUKUK BÜROSU