Sigorta Hukukunda Güncel Gelişmeler: Mesafeli Sigorta Sözleşmeleri, Asli İşi Sigorta Aracılığı Olmayan İşletmelerin Sigorta Hizmetleri Ve Uzaktan Satış Cihazlarına İlişkin Değişiklikler

İşbu bilgilendirme notunda, 9 Mayıs 2020 tarihli Resmi Gazete‘de yayımlanan 31122 Sayılı “Sigortacılık Kapsamında Değerlendirilecek Faaliyetlere, Tüketici Lehine Yapılan Sigorta Sözleşmeleri İle Mesafeli Akdedilen Sigorta Sözleşmelerine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile sektörde meydana gelen değişikliklere dair bilgiler paylaşılacaktır.

A. Sigortacılık Kapsamında Değerlendirilecek Faaliyetlere, Tüketici Lehine Yapılan Sigorta Sözleşmeleri İle Mesafeli Akdedilen Sigorta Sözleşmelerine İlişkin Yönetmelik

28982 sayılı “Sigortacılık Kapsamında Değerlendirilecek Faaliyetlere, Tüketici Lehine Yapılan Sigorta Sözleşmeleri İle Mesafeli Akdedilen Sigorta Sözleşmelerine İlişkin Yönetmelik”, 25/04/2014 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik ile Sigortacılık Kanununun 3. Maddesinde düzenlenmiş olan Sigorta Şirketlerinin Başka İşle İştigal Yasağının uygulanması kapsamında sigortacılık faaliyetleri ile bu kapsama girmeyen işlerin belirlenmesi, tüketici lehine yapılan sigorta sözleşmeleri ve mesafeli akdedilen sigorta sözleşmelerine ilişkin usul ve esasların düzenlenmesi amaçlanmıştır. Yönetmeliğin 2. Bölümü ile Yasak Faaliyetler, 3. Bölümü ile Tüketici Lehine ve Mesafeli Akdedilen Sigorta Sözleşmeleri ile Herkese Açık Öneri usul ve esasları düzenlenmiştir.

Yönetmeliğin 2. Bölüm 5. Maddesi ile Sigorta Şirketlerinin sigortacılık işlemleri ve bunlarla doğrudan bağlantısı bulunan işler dışında başka işle iştigal edemeyecekleri tekrardan hüküm altına alınmıştır. Ancak madde metninin devamından anlaşıldığı üzere sigorta sözleşmelerinin asli ediminin yanında bağlantılı şekilde yardımcı hizmet sunmaları yasak kapsamının dışındadır. Nitekim hükme göre sigorta şirketlerinin yapmış oldukları sözleşmenin konusu ile bağlantılı şekilde yardımcı hizmet sunmaları durumunda, sözleşmenin konusuna dâhil edilmediği sürece sigorta ettireni bu hizmetleri kullanma konusunda zorlayamazlar. Aynı maddenin devamında ise sigortacının sigorta sözleşmesinden doğan tazminat ödeme borcunun başkasına devredilemeyeceği de hüküm altına alınmıştır.

Yönetmeliğin 6. Maddesi’nde ise Sigortacılık Faaliyeti olarak değerlendirilmeyecek faaliyetler açıklanmıştır. Buna göre, hizmet sözleşmesi, eser sözleşmesi veya abonelik sözleşmesinde olduğu gibi konusu, karşı tarafın zararının giderilmesi yerine, bedeni veya fikri insan emeği olan ve belli bir ücret karşılığında iş görmeyi amaçlayan sözleşmeler, sigorta sözleşmesi ve bu kapsamda yapılan faaliyetler de sigortacılık faaliyeti olarak değerlendirilmez. Aynı zamanda Garanti Belgesi Uygulama Esaslarına Dair Yönetmelik kapsamında verilen bakım, onarım ve kullanıma ilişkin garanti sözleşmeleri ya da garanti belgesi muafiyetine girmekle birlikte üretici veya ithalatçı tarafından verilen söz konusu hizmetler sigorta sözleşmesi olarak kabul edilmemektedir. 7. Madde uyarınca ise her ne ad altında olursa olsun 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 1401inci maddesi kapsamında teminat verilmesine yönelik faaliyetler sigortacılık faaliyetidir.

Yönetmeliğin 3. Bölümü 8. Maddesinde ise Tüketici taraflı sigorta sözleşmelerinin sınırları belirlenmiştir. Yönetmeliğin bu hükümleri uyarınca, belli bir sözleşme ilişkisine bağlı olarak tüketici lehine yapılan sigorta sözleşmelerinde (örneğin seyahat acentelerinin seyahat sağlık sigortası sunması gibi); sigorta ettiren işletmenin hiçbir şekilde tüketiciye sigorta teminatının kendisi tarafından verildiğini gösteren veya bu izlenimi yaratan davranışlarda bulunamayacağı hükme bağlanmıştır. Bununla beraber sigorta teminatının hangi şirket tarafından verildiği ile sigorta tazminatının, riski üstlenen şirket tarafından ödeneceğinin sigorta sözleşmesinde tüketiciye açıkça belirtilmesi yükümlülüğü de getirilmiştir. Yönetmeliğe göre tüketici lehine yapılan sigorta sözleşmelerinde, sigorta ettiren, yaptığı sözleşme karşılığında sigorta şirketinden ücret ya da komisyon veya benzeri menfaat temin edemez. Aynı şekilde, bu şirketler ile arasındaki herhangi bir hukuki ilişki nedeniyle, sigorta şirketine ya da sigortacılık yapan emeklilik şirketine prim geliri sağlamak amacıyla tüketici lehine sigorta sözleşmesi de kurulamayacaktır.

Yönetmeliğin 9 ve 10. Maddelerinde Mesafeli Sigorta Sözleşmeleri ile herkese açık öneride bulunmak suretiyle kurulan sigorta sözleşmeleri düzenlenmiş, ancak işbu yazıya konu olan 9 Mayıs 2020 tarihli Yönetmelik ile aşağıda bahsedilen şekilde değişikliğe uğramışlardır.

B. 9 Mayıs 2020 Tarihli Değişiklik Yönetmeliği ile Yapılan Düzenlemeler

Bu bölümde Değişiklik Yönetmeliği ile yapılan dört ana değişiklik sıra numarası altında ele alınmıştır.

1. 9 Mayıs 2020 tarihli Resmi Gazete‘de yayımlanan ve yürürlüğe giren Değişiklik Yönetmeliği ile ana Yönetmeliğin amaç ve kapsamının düzenlendiği 1. Maddesi şu şekilde değiştirilmiştir:

“Bu Yönetmeliğin amacı; sigortacılık faaliyeti ile bu kapsama girmeyen işlerin sınırlarının tespiti, tüketici lehine yapılan sigorta sözleşmeleri ve tarafların karşı karşıya gelmeden akdettikleri sigorta sözleşmeleri ile asli işi sigorta aracılığı olmayan işletmelerin sundukları mal ve hizmetlerle birlikte sağlayabileceği sigortalara ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir.”

Daha önceki madde metninden farklı olarak, “asli işi sigorta aracılığı olmayan işletmelerin sundukları mal ve hizmetlerle birlikte sağlayabileceği sigortalara ilişkin” ibaresinin eklenmiş olması ile asli olarak Sigorta Şirketi/Acente olmayıp sigorta hizmeti sağlayan işletmelerin sigorta hizmeti sunum faaliyetleri de yönetmelik kapsamına alınmıştır.

2. Yönetmeliğin Mesafeli Sigorta Sözleşmelerini düzenleyen 9. Maddesi şu şekilde değiştirilmiştir:

(1) Sigorta sözleşmeleri, ister doğrudan ister sigorta acentesi vasıtasıyla olsun, tarafların bir araya gelmeksizin uzlaşmalarına imkân sağlayan her türlü iletişim aracı kullanılarak akdedilebilir.

(2) Bu Yönetmelik kapsamında mesafeli sözleşme akdetmek isteyenlerin, işi yürütebilecek şekilde gerekli organizasyon ve teknik alt yapıya sahip olması gerekir.

(3) Mesafeli sigorta sözleşmesi akdedecek olanlar, uygulamaya başlamadan önce, gerekli organizasyon ve teknik alt yapılarına ilişkin Bakanlığa bilgi vermek zorundadır.

(4) 14/2/2020 tarihli ve 31039 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sigorta Sözleşmelerinde Bilgilendirmeye İlişkin Yönetmelik hükümleri, mesafeli akdedilen sigorta sözleşmeleri hakkında da uygulanır.

(5) Mesafeli akdedilen sözleşmelerde de Türk Ticaret Kanununun 1424 üncü maddesinde öngörülen poliçe verme yükümlülüğü devam eder. Türk Ticaret Kanununun 1425 inci maddesine uygun olmak kaydıyla, Kalıcı Veri Saklayıcısı aracılığı ile poliçe verilebilir.[1]

(6) Mesafeli sigorta sözleşmesi akdedecek olanlar, banka kartı veya kredi kartı ile yapılan tahsilatlarda 3DSecure uygulamasını kullanmak zorundadır.

(7) Taraflarının karşı karşıya gelerek kurulduğu sözleşmelerde banka kartı veya kredi kartının ilk 6 ve son 4 rakamı ile sanal pos üzerinden güvenli ödeme yapılması temin edilir. Sigorta aracısının prim tahsilatında 3DSecure uygulamasını kullanmayı talep etmesi durumunda sigorta şirketi gerekli teknik altyapıyı sağlamak zorundadır.[2]

(8) Mesafeli sigorta sözleşmesi akdedecek olanlar, tüketicileri mesafeli satış kanallarına yönlendiren ve asli işi sigorta aracılığı olmayan işletmelere primle bağlantılı olmayacak biçimde hizmet bedeli ödeyebilir.

Yönetmeliğin 9. Maddesinde yapılan yukarıdaki değişiklikler ile madde hükmünün ana konusu değiştirilmemiş, ancak Mesafeli Sigorta Sözleşmesi akdedecek olan işletmelerin yükümlülüklerinde bazı değişiklikler yapılmıştır. İlk olarak, uygulamaya başlamadan önce mesafeli sözleşmelerin organizasyon ve teknik alt yapılarına ilişkin bildirimin önceki düzenlemede Hazine Müsteşarlığı’na yapılırken, bundan böyle Hazine ve Maliye Bakanlığı’na yapılacağı belirtilmiştir.

Mesafeli Sigorta Sözleşmelerinde sigorta ettirenin bilgilendirmesi yükümlülüğünün düzenlendiği 4. Fıkrada, ana Yönetmelikte bulunan “bilgilendirilmenin yapılmasının elektronik ortamda teyit edilmesine bağlı olduğu, ancak bilgilendirmeye esas hususların mesafeli sigorta sözleşmesi akdedecek olanların internet sitesinde yayımlaması ve herhangi bir elektronik ortama aktarma imkânının verilmesi gerektiği”ne dair cümle kaldırılmıştır. Yapılan değişiklik ile önceki düzenlemeden farklı olarak mesafeli sigorta sözleşmesi akdedildiğinde, sigortacının bildirim yükümlülüğüne dair zorunluluklar tamamen yönetmeliğe bağlanmıştır. Böylece, elektronik ortamda metni okumadan imzalama eğiliminde olan tüketiciler korunmak istenmiştir. Dolayısıyla artık yeni düzenleme ile elektronik ortamda bilgilendirme metninin imzalanmış olmasının, bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmiş sayılması için yeterli kabul edilmesi engellenmiştir. Yine maddenin değişiklikten önceki halinde, bilgilendirme metninin internet sitesinde yayınlanmış olması ve sigorta ettirenlere bu metni bilgisayara indirmek veya çıktısını almak gibi kendi hâkimiyet alanlarına aktarabilme imkânı sunulması halinde, bilgilendirme yükümlülüğü yerine getirilmiş kabul edilmekteydi. Lakin yeni düzenleme ile bu ibareler de madde metninden çıkartılmıştır. Böylece sırf bilgilendirme metni internet sitesinde yayınlandı diye yükümlülüğün yerine getirilmiş sayılmasının önüne geçilmiş olup, sigorta ettirenlere bir koruma daha getirilmiştir.

Yönetmeliğin 9. Maddenin 5. Fıkrasında ise, asli bir değişiklik olmamakla birlikte ana yönetmelikte bahsedilen poliçenin sigorta ettiren ile paylaşılmasının yolları kısaca “Kalıcı Veri Saklayıcısı aracılığı ile” olarak zikredilmiştir. Bu ifadenin açıklaması ise Yönetmeliğin 2. Maddesi ile ana Yönetmeliğin 4. Maddesine (k) bendi olarak eklenmiştir. Buna göre Kalıcı Veri Saklayıcısı, “Sigorta ettirenin, sigortalının ve sigortadan faydalanacak kişilerin gönderdiği veya kendisine gönderilen bilgiyi, bu bilginin amacına uygun olarak makul bir süre incelemesine elverecek şekilde kaydedilmesini ve değiştirilmeden kopyalanmasını sağlayan ve bu bilgiye aynen ulaşılmasına imkân veren kısa mesaj, elektronik posta, internet, disk, CD, DVD, hafıza kartı, Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi üzerinden veya E-Devlet üzerinden kurulacak yapı ve benzeri her türlü araç veya ortamı” ifade etmektedir. Böylece madde içeriği esasen değişmemekle birlikte, tarafların eşzamanlı fiziki varlığı olmaksızın sözleşme akdettikleri durumlarda poliçenin tüketiciye ulaştırılacağı yol kısaca “Kalıcı Veri Saklayıcısı” olarak değiştirilmiştir.

9. Maddenin 6. Fıkrasında yapılan değişiklik ile, banka kartı veya kredi kartı ile yapılan tahsilatlarda, 3DSecure uygulamasını kullanma zorunluluğu getirilmiştir. 3DSecure Sistemi, internet ortamında banka kartı veya kredi kartı ile gerçekleştirilen işlemlerde ek güvenlik tedbirlerini getiren, kartlı sistem kuruluşları tarafından onaylı bir protokoldür. Nitekim günümüzde internet üzerinden yapılan kredi kartı kullanımlarında 3DSecure kullanımı oldukça yaygın ve zaruri olup mesafeli sigorta sözleşmeleri için de yükümlülük getirilmiş olması isabetli olmuştur. Bununla beraber 7. Fıkra ile getirilen düzenleme ile sigorta şirketi, yüz yüze yapılan sözleşmelerde de POS aracılığı ile güvenli ödeme sağlanması ile ve sigorta aracısının prim tahsilatında 3DSecure uygulamasını kullanmayı talep etmesi durumunda gerekli teknik altyapıyı sağlamak ile yükümlüdür. Yapılan bu değişiklikler ile yönetmelik günümüz teknolojisi ile uyumlu hale getirilmiştir.

Ana Yönetmelikte 9. Madde’nin 7. Fıkrasında bulunan Reasürans sözleşmelerinin de mesafeli olarak akdedilebileceğine dair hüküm, yapılan değişiklik ile madde metninden çıkartılmıştır.

3. Yapılan değişiklik ile Yönetmeliğin 10. Maddesinde Asli İşi Sigorta Aracılığı Olmayan İşletmelerin, sundukları mal ve hizmetlerle birlikte Sigorta Hizmeti sağlamaları, Yönetmeliğin 8. Maddesine paralel olarak belirli şartlara bağlanmıştır. Nitekim yeni düzenleme ile konulan şartlar, ana Yönetmelik’te hâlihazırda bulunan Tüketici Lehine Sigorta hükümlerinin uygulanması açısından da özel hüküm arz edecektir.

Değişik 10. Madde ile Asli İşi Sigorta Aracılığı Olmayan İşletmelerin, sigorta teminatının kendisi tarafından sunulduğu izlenimini yaratacak her türlü hareketten kaçınmak ve bu konuda her türlü tedbir almak kaydı ile Sigorta Hizmeti verebileceklerdir. Bu işletmelerin sundukları mal ve hizmetlerle birlikte sigorta hizmeti sunabilmesi belli şartlara bağlanarak tüketicilerin bu konuda aldatılması veya zarar görmesi engellenmek istenmiştir. Böylece asıl işi sigorta aracılığı olmayan işletmelerin sigorta hizmeti sunabilmeleri ancak aşağıdaki şartların tamamını sağlamaları halinde mümkün olacaktır:

a) Satılan mal veya sağlanan hizmetle bağlantılı olmak kaydıyla, yalnızca aşağıda yer alan sigorta teminatlarının sunulması:

1-Malın kırılması, kaybı, çalınması, arızalanması ve herhangi bir şekilde zarar görmesi,

2-Bagajın kaybı, çalınması, herhangi bir şekilde zarar görmesi, gecikmesi,

3) Seyahat hizmeti ile bağlantılı diğer riskler.

b) Sağlanan sigorta teminatının karmaşık bir ürün olmaması, basit ve kolay anlaşılabilir bir ürün olması, ürün bazında muafiyet, limit ve sürenin standart olması,

c) Sağlanan teminatın sorumluluk sigortası, hayat sigortası veya motorlu taşıt sigortası olmaması,

d) Sigortaya ilişkin yıllık primin, Tüketici Fiyat Endeksinin (TÜFE) her yıl sonunda bir önceki yılın aralık ayına göre değişimi dikkate alınarak arttırılmak üzere, 3.000.-TL’yi geçmemesi,

e) Yenilemeler dâhil sigorta süresinin 5 yılı geçmemesi.

Yapılan değişiklik ile asli işi sigorta aracılığı olmayıp sigorta hizmeti verecek işletmeler, satılan mal veya sağlanan hizmetle bağlantılı olmak kaydıyla malın kırılması, kaybı, çalınması, arızalanması ve herhangi bir şekilde zarar görmesi, bagajın kayı ve seyahat hizmetleri ile bağlantılı riskler için sigorta hizmeti sunabileceklerdir. Ancak, asli işi sigorta aracılığı olmayan işletmelerin herhangi bir şekilde sorumluluk sigortası, hayat sigortası ve motorlu taşıt sigortası hizmeti sunmaları yasaklanmıştır. Bu işletmeler tarafından sağlanan sigorta teminatının basit ve kolay anlaşılabilir bir ürün olması gerektiği de hüküm altına alınmıştır.

Yine getirilen yenilik ile artık işletmeler sigorta teminatının sunumu uygulamasına geçilmeden bir ay önce Bakanlığa bilgi vermek zorunda olup, sigorta hizmeti için prim üzerinden komisyon alamayacak, ancak primle bağlantılı olmayacak biçimde hizmet bedeli alabilecektir. Bu madde çerçevesinde sunulacak sigortalara ilişkin yıllık prim, Tüketici Fiyat Endeksi'nin (TÜFE) her yıl sonunda bir önceki yılın aralık ayına göre değişimi dikkate alınarak artırılmak üzere 3 bin lirayı geçmeyecek ve yenilemeler dâhil sigorta süresi 5 yılı aşamayacaktır. Böylece asli işi sigorta olmayan işletmelerin tüketicilere sunacakları sigorta hizmeti hem miktar hem de süre olarak kısıtlanmıştır.

4. Bahsedilen değişikliklerin yanı sıra, Yönetmeliğe eklenen Uzaktan Satış Cihazları İle Pazarlama başlıklı EK Madde 10/A ile yeni bir düzenleme getirilmiştir. Değişiklik öncesi Yönetmeliğin 10. Maddesinde bulunan “Herkese Açık Öneri” başlıklı hükümler, günümüz dijital çağına uyum sağlaması açısından eklenen madde ile daha ayrıntılı düzenlenmiştir.

Yönetmeliğe eklenen EK 10/A Maddesi‘ne göre sigortacılık işlemlerinin gerçekleştirilebildiği kiosk, web sayfası ve mobil uygulamalar gibi elektronik işlem cihazları ile sigorta satışı yapılabilecektir. Bu uygulamalarda teminat sağlayan sigorta şirketinin unvanının sürecin en başında açık biçimde yer alması zorunludur.

10/A Madde hükmü gereğince; Zorunlu Deprem Sigortası kontrol noktaları olan Tapu Daireleri, Su ve Elektrik İdarelerinde yalnızca Doğal Afet Sigortaları Kurumuna (DASK) ait uzaktan satış cihazları bulundurulabilir. Bu cihazlar üzerinden yapılacak prim üretimi için tahakkuk ettirilecek komisyonlar, bu cihazlarla ilgili masraflar indirildikten sonra, Zorunlu Deprem Sigortası performansları ve faaliyet gösterdikleri yer göz önünde bulundurularak, Bakanlığın belirleyeceği esaslar çerçevesinde levhaya kayıtlı acentelere dağıtılır. Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası kontrol noktaları olan araç muayene istasyonlarında yalnızca Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Sigorta Acenteleri İcra Komitesi (SAİK) tarafından konulacak uzaktan satış cihazları ile satış yapılabilir. Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası branşında ruhsatı olan tüm sigorta şirketleri bu cihazlar üzerinden satışa izin vermek zorundadır.[3] Diğer zorunlu sigortalarla ilgili olarak uzaktan satış cihazları üzerinden satış yapılması hususunda, Bakanlıkça belirlenecek esaslar çerçevesinde Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Sigorta Acenteleri İcra Komitesi (SAİK), Devlet Destekli Tarım Sigortaları ile ilgili kiosk uygulaması hususunda Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) yetkilidir. Belirtilen durumlar haricinde sigorta satışı konusunda yetkili olmayan kişi veya kuruluşların mekânlarına uzaktan satış cihazı konulması da yasaklanmıştır.

C. Sonuç

9 Mayıs 2020 Tarihli Değişiklik Yönetmeliği ile Sigortacılık Kapsamında Değerlendirilecek Faaliyetlere, Tüketici Lehine Yapılan Sigorta Sözleşmeleri İle Mesafeli Akdedilen Sigorta Sözleşmelerine İlişkin Yönetmelik üzerinde yapılan yeni düzenlemeler, gerek sektörde eksiklik arz eden hususların düzenlenmesi gerek uygulamada ve teknolojide süregelen gelişmelere uyum sağlanmış olması açısından önem arz etmektedir. Bu değişiklikler ile Mesafeli Sigorta Sözleşmeleri üzerinde sigorta ettirenin yükümlülükleri açısından koşullar getirilmiş, Asıl işi sigorta aracılığı olmayan işletmeler tarafından yapılan sigorta sözleşmeleri için sınırlar ve koşullar belirlenmiş, Uzaktan Satış Cihazları ile yapılacak sigorta satışlarının haberi verilerek sektörde kayda değer bir yenilik getirilmiştir. Bilgilerinize sunulur, 12.05.2020

Saygılarımızla,

ESİS HUKUK BÜROSU