REKABET KURULU’NUN 21/01/2021 TARİHLİ OTOGAZ BAYİLERİNİN OTOGAZ LPG FİYATLARINI BİRLİKTE BELİRLEMESİNE İLİŞKİN KARARI

Rekabet Kurulu’nun, 2019-1-052 Dosya sayılı, 20-33/439-196 Karar sayılı ve 28/07/2020 tarihli kararı 21/01/2021 tarihinde yayımlanmıştır.[1]

I. OLAY TARİHÇESİ VE KARAR ÖZETİ

Rekabet Kurumu (“Kurum”) kayıtlarına 20.08.2019 tarih ve 5380 sayılı Şanlıurfa Valiliği başvurusu üzerine hazırlanan 22/08/2019 tarih ve 2019-1-52/İİ sayılı İlk İnceleme Raporu, Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) 29/08/2019 tarihli toplantısında görüşülmüş ve dosya konusu iddialara yönelik olarak, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“Kanun”) “Önaraştırma” başlıklı 40. maddesinin birinci fıkrası uyarınca önaraştırma yapılmasına 19-30/456-M sayı ile karar verilmiştir. Önaraştırma sürecinde aynı konuya ilişkin olarak Şanlıurfa Barosu Başkanlığı tarafından yapılan başvuru 11/09/2019 tarih ve 6047 sayı ile Kurum kayıtlarına intikal etmiştir.

Yürütülen önaraştırma kapsamında hazırlanan 30/09/2019 tarihli ve 2019-1-52/ÖA sayılı Önaraştırma Raporu (“Rapor”), Kurulun 11/10/2019 tarihli toplantısında görüşülmüş ve 19- 35/516-M sayı ile Şanlıurfa il merkezinde faaliyet gösteren otogaz bayilerinin otogaz satış fiyatlarını birlikte belirledikleri ve Kanun’un “Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar” başlıklı 4. maddesinin ihlal ettikleri iddialarına ilişkin olarak 24 teşebbüs hakkında aynı Kanun’un “Önaraştırmanın Sonuçlanması” başlıklı 41. maddesi uyarınca soruşturma açılmasına karar verilmiştir.

İncelememize konu olan soruşturma kararında Kurul, söz konusu iddialar üzerine teşebbüsler hakkında Kanun'un 16. maddesi uyarınca idari para cezası uygulanmasına gerek olup olmadığı hususunu değerlendirilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

Yapılan önaraştırmanın kapsamında ilgili ürün pazarı “otogaz LPG perakende satışı” ve coğrafi pazar “Şanlıurfa il merkezi” olarak tespit edildiğinden önaraştırmanın kapsamı Şanlıurfa il merkezinde faaliyet gösteren otogaz bayileri olarak belirlenmiştir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (“EPDK”) verilerine göre Şanlıurfa il merkezinde 58 adet otogaz bayisi tespit edilmiştir.

Türkiye’de LPG faaliyetleri ve bu faaliyetlere ilişkin gerçek ve tüzel kişilerin hak ve yükümlülükleri 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun[2] (“LPG Piyasası Kanunu”) çerçevesinde düzenlenmektedir. LPG Piyasası Kanunu’nun “Fiyat Oluşumu” başlıklı 10. maddesinde “LPG alım satımında fiyatlar, erişilebilir dünya serbest piyasa koşullarına göre oluşur. Rafineriler ve dağıtıcılar, lisansları kapsamında yaptıkları piyasa faaliyetlerine ilişkin fiyatları, erişilebilir dünya serbest piyasalarındaki fiyat oluşumunu dikkate alarak, tavan fiyatlar olarak Kuruma bildirirler.” hükmü yer almaktadır. LPG Piyasası Fiyatlandırma Sistemi Yönetmeliği’nin[3] (“LPG Piyasası Yönetmeliği”) “Fiyat İlanı” başlıklı 8. maddesi ise LPG otogaz bayilik lisansı sahiplerinin yükümlülüklerini düzenlemektedir. 8. maddenin (a) fıkrasında “İstasyonlarında satışa sundukları otogazın fiyatını istasyonların ön cephesinde, yoldan açıkça görünür şekilde konuşlandırılmış ilan panosunda ilan etmekle”; (b) fıkrasında “ilan panosunda yer alan fiyatların üzerinde satış yapmamakla”; (c) fıkrasında “Dağıtıcı tarafından Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna bildirilen tavan fiyatını aşmamakla yükümlüdür.” hükümleri yer almaktadır. Otogaz LPG pazarında yukarıda yer verilen yasal hükümler dikkate alınarak uygulanacak olan tavan fiyat, dağıtıcılar tarafından EPDK ve bayilere bildirilmektedir. Bayilerin aşağı yönlü hareket alanı olsa da yukarı yönlü tavan fiyat engeli bulunmaktadır. Bayiler tarafından tavan fiyatın aşılması durumunda EPDK tarafından idari para cezası uygulanmaktadır. Petrol ve LPG Piyasası Fiyatlandırma Raporu’na[4] göre otogaz LPG piyasasında fiyat oluşumuna etki eden unsurlar: ürün fiyatı, toptancı marjı, gelir payı, toplam vergi ve dağıtıcı ve bayi marjı toplamıdır.

Kanun’un 4. maddesinde, “belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri” yasaklanmış ve aynı maddenin ikinci fıkrasında ise tahdidi olmamak üzere yasaklanan hallere ilişkin örneklere yer verilmiştir. Söz konusu fıkranın (a) bendinde, “mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kar gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesi” yasaklanan hallerden sayılmıştır. Kanun’un 4. maddesi üçüncü fıkrasında yer alan “Bir anlaşmanın varlığının ispatlanamadığı durumlarda piyasadaki fiyat değişmelerinin veya arz ve talep dengesinin ya da teşebbüslerin faaliyet bölgelerinin, rekabetin engellendiği, bozulduğu veya kısıtlandığı piyasalardakine benzerlik göstermesi, teşebbüslerin uyumlu eylem içinde olduklarına karine teşkil etmektedir.” şeklindeki hüküm aracılığıyla uyumlu eylemlerin ispatına ilişkin bir karine oluşturmuştur. Teşebbüslerin ekonomik ve rasyonel gerekçelerle uyumlu eylemde bulunmadıklarını ispatlayarak sorumluluktan kurtulması mümkündür. Bu karine ile ispat yükü ilgili teşebbüslere geçirilmiş bulunmakta ve ispat güçlüğü nedeniyle Kanun’un işlemez hale gelmesinin önlenmesi amaçlanmıştır.

Dosya kapsamında Kurum’a iletilen başvurularda, Şanlıurfa il merkezinde faaliyet gösteren otogaz bayilerinin, otogaz LPG fiyatlarını belirlemek hususunda anlaşma içerisinde oldukları iddia edilmektedir. Yerinde incelemelerde soruşturma tarafı teşebbüslerin fiyatları birlikte belirlemeye yönelik bir anlaşma veya uyumlu eylem içinde olduklarına işaret edebilecek herhangi bir bilgi, belge ya da bulguya ulaşılamamıştır. Bunun üzerine tüm otogaz bayilerinden 01/03/2019-02/09/2019 tarihleri arasında gerçekleştirdikleri KDV dahil otogaz alış, satış ve tavan fiyatları bilgisi talep edilmiştir. Teşebbüslerin aynı dönemde; alış ve satış fiyatlarının kimisinin hiç değişmediği kimisinin ise az da olsa arttığı, tavan fiyatlarının bir kısmı değişmezken çoğunluğunda azaltma olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu incelemede fiyat hareketliliğinin teşebbüslerin maliyet ve tavan fiyat gelişimine uygun seyrettiği, yapılan yerinde incelemelerde de teşebbüslerin anlaşma veya uyumlu eylem içinde olduklarına işaret edebilecek herhangi bir belge veya bilgiye ulaşılamadığından uyumlu eylem sonucuna ulaşılmasının mümkün olmadığı değerlendirilmiştir.

Teşebbüsler tarafından en çok dikkat çeken savunma, gerçekleşen fiyat benzeşmesinin pazarın yapısı gereği doğal olduğu ve uyumlu eylem ile fiyat artışı yapıldığının ileri sürülebilmesi için teşebbüslerin aynı veya yaklaşık tarihlerde gerçekleştirdiği fiyat artışlarının tek başına yeterli olmadığı, aynı zamanda uyumlu eylemde bulunduğu iddia edilen teşebbüsler arasında bir temasın/iletişimin gösterilmesi gerektiği hususudur.

III. SONUÇ

Kanun’un 4. maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “uyumlu eylem karinesi” düzenlemesinin lafzı, gerekçesi de dikkate alındığında, iletişim delili ya da başkaca herhangi bir delil olmaksızın salt iktisadi deliller eliyle ihlal sonucuna varılmasına imkân veren bir araç sunmaktadır. Dolayısıyla karine, teşebbüslerin ekonomik ve rasyonel gerekçelerle açıklanamayan (paralel) pazar davranışlarından uyumlu eylem sonucuna ulaşılabilmesine olanak sağlamaktadır.

Özellikle belirtmek isteriz ki; salt iktisadi delil eşliğinde uyumlu eylem karinesinin çalıştırılması suretiyle uyumlu eylem sonucuna ulaşılan kararlar Kurul içtihadında istisnai kalmıştır. Çünkü rekabeti sınırlayıcı anlaşmalar rejimi bakımından öngörülen genel yasal çerçevede, “anlaşma/uyumlu eylem” kavramı Rekabet Hukuku’nda firma davranışları doğrultusunda ortaya çıkan sonucu değil, firmaların bu sonuca yönelik olarak dâhil oldukları süreci tanımlamaktadır.

Rekabeti kısıtlayıcı bir uyumlu eylemin varlığı sonucuna ulaşılabilmesinde teşebbüsler arasındaki doğrudan veya dolaylı iletişim/irtibatın gösterilmesi ispat standardının sağlanabilmesi bakımından önemli olmaktadır. Dolayısıyla hukuki belirliliğe ve yasal çerçevenin uygulanabilirliği bakımından salt iktisadi delillerin olduğu dosyalarda bu iktisadi delillerin, uyumlu eyleme karine oluşturacak nitelikte gelişmiş ve güçlü olması ve aksinin teşebbüslerce ispat edilmemesi gerekmektedir.

İncelemeye konu olan kararda Kurul soruşturma sonucunda; Şanlıurfa il merkezinde faaliyet gösteren otogaz bayilerinin otogaz satış fiyatlarını birlikte belirledikleri ve Kanun’un “Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar” başlıklı 4. maddesinin ihlal ettikleri iddialarının uyumlu eylem karinesi çerçevesinde teşebbüslerin incelenen dönemdeki fiyatlama davranışlarının rekabet karşıtı bir birliktelik sonucunda ortaya çıktığını ispata yeterli bulgu bulunmadığından teşebbüslerin Kanun’un 4. maddesini ihlal etmediklerine ve teşebbüslere idari para cezası uygulanmasına gerek olmadığına karar verilmiştir.

* * *

Teşebbüsler açısından son derece ağır yaptırımlar doğurabilecek rekabet hukuku hakkında soru veya sorununuz olması halinde Büromuz ile iletişime geçmekten lütfen çekinmeyiniz.

Saygılarımızla, 21/01/2021

ESİS HUKUK BÜROSU