Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortası Sisteminde Güncel Düzenlemeler Ve Reasürans Desteği

I. GENEL OLARAK

Ticari Alacak Sigortaları, sigortalı işletmelerin alacaklarını tahsil edememeleri durumunda, alacağın ödenmemesine bağlı olarak ortaya çıkabilecek kayıpları tazmin eden sigorta türüdür. Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta şirketleri, Ticari Alacak Sigortaları ile firmaların gerek yurt içi gerekse yurt dışı satışlarından doğan alacaklarının tahsilat riskini teminat altına almaktadır.[1] Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortası Sistemi ise, 04/06/2018 tarihli ve 2018/11892 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile oluşturulan, devlet tarafından sigorta şirketleri aracılığıyla sunulan yeni bir sigorta uygulama sistemidir.

Bu sistemin usul ve esasları, 24 Aralık 2018 tarihli Küçük Ve Orta Ölçekli İşletmelere Yönelik Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortası Tarife Ve Talimat Tebliği ile düzenlenmiştir. Buna göre, sigortalı işletmelerin herhangi bir teminata bağlanmamış, yurtiçinde yaptıkları vadeli satışlarından doğan alacaklarının ödenmeme riski teminat altına alınmakta ve riskin gerçekleşmesi (alacağın tahsil edilememesi) durumunda ödenecek tazminatın önemli bir kısmı Devlet Destekli Alacak Sigortası Havuzu tarafından karşılanmaktadır. Sistem kapsamında gerçekleştirilen Alacak Sigortaları çerçevesinde kapsama alınan ticari riskler, alıcı firmanın mal/hizmet bedelini ödeyememesi, iflası, borç ödemekten acze düşmesi, tasfiyesi veya hakkında konkordato kararı alınması veya hukuki olarak benzeri bir yasal yola başvurması, satıcı firmadan kaynaklanmayan nedenlerle alıcı firmanın kendisine sevk edilen malları kabul etmemesi veya edememesi, malların iade alınması edilmesi ve benzeri hallerden doğan risklerdir.

Bu kapsamda Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortasından yararlanan sigortalı işletmenin yaptığı satışlardan doğan alacağın tahsil edilememesi veya edilemeyeceğinin anlaşılması durumunda zararın giderilmesi amaçlanmaktadır. Sigortalı işletmenin teminat altına alınan alacakları, aşağıda belirtilen satışlardan doğan alacaklarıdır:

- Tüzel kişiliklere (şahıs şirketi, adi ortaklık vb. dâhil) yapılan satışlar

- Peşin, kredi kartlı, bankanın teminatı (Teminat mektubu, DBS, teyitli akreditif vb.) altında olmayan satışlar ile yurtiçinde kamu kurumları haricindeki satışlar

- Vadeli faturaların açık hesap, çek ve/veya senet karşılığı satışlar

- Sigortalı ile alıcı arasında bir satış sözleşmesi var ise; sözleşmede satış vadesinin belirtildiği, satış sözleşmesinin var olmadığı durumlarda ise; sigortalı ile alıcı arasında kararlaştırılan satış vadesinin fatura üzerinde belirtildiği satışlar.

- Dövize endeksli faturalar veya sözleşmeler kapsamındakiler hariç olmak üzere, fatura veya faturaları Türk Lirası cinsinden kesilen satışlar.

- Kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, odalar ve borsalar, meslek birlikleri, dernekler, vakıflar, kamu iktisadi kuruluşları ve tacir sıfatı taşımayan gerçek kişiler haricinde kalan alıcılara yapılan satışlar.

Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortası Sisteminden, 18/11/2005 tarihli ve 25997 sayılı Resmi Gazete ‘de yayımlanan “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkındaki Yönetmelikte” tanımlanan işletmelerden, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen koşulları sağlayan KOBİ'ler yararlanabilmektedir. Bununla beraber, sistem kapsamında sigortalardan yararlanabilecek işletmeler için öngörülen kriterler ve bunlar için teminat altına alınacak risk oranları geçtiğimiz günlerde yeniden düzenlenmiş olup aşağıdaki başlıklarda incelenecektir.

II. SİSTEMDE GÜNCEL DÜZENLEMELER

Günümüzde Covid-19 Salgınının yarattığı olağanüstü durum sebebiyle olumsuz etkilenen işletmelere destek sağlanması amacıyla yapılan düzenlemeler kapsamında Ticari Alacak Sigortası Sisteminde de bazı değişiklikler yapılmıştır. 25 Mart 2020 tarihli Resmi Gazete ’de yayınlanan Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortası Tarife ve Talimat Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ ile sistemden yararlanabilen işletmeler, yıllık net satış hasılatının 125.000.000 TL’ye artırılması ile orta büyüklükteki işletmeleri de kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Buna göre, basit usul dışında vergilendirilmek ve sigorta başvuru tarihinden en az 2 yıl önce kurulmuş olmak şartıyla; vergi ve SGK borcu bulunmayan ve Olağandışı Riskler Yönetim Merkezi tarafından belirlenen risk değerlendirme kriterlerini sağlayan,

- Yıllık net satış hasılatı 3 milyon TL’den az olan mikro işletmeler,

- Yıllık net satış hasılatı 25 milyon TL’den az olan küçük işletmeler ve

- Yıllık net satış hasılatı 125 milyon TL’den az olan orta büyüklükteki işletmeler sistemden yararlanabilir.

Sigorta sağlanacak işletmeler ile sağlanacak olan teminat tutarları, Olağandışı Riskler Yönetim Merkezi’nin yapacağı risk değerlendirmesinin sonucuna göre belirlenecektir. Sigorta talebinde bulunan işletmenin vadeli satışlardan elde ettiği cirosunun en az %50’sini oluşturan ve ciro büyüklüğüne göre büyükten küçüğe doğru sıralanan alıcıları dikkate alınır. Risk değerlendirmesi sonucunda, bu alıcılardan her birine "1 (en düşük riskli)" ile "6 (en yüksek riskli)" arasında skor verilir. Skoru 1 ile 5 arasında olan her bir alıcıya, alacak sigortası talebinde bulunan işletmenin vadeli satışlardan elde edilen cirosuna göre belirlenen azami tutarları geçmemek üzere kredi limiti sağlanır. Tebliğe göre alıcı başına kredi limiti, vadeli satışlardan elde edilen ciro baz alınarak hesaplanacaktır. Teminat altına alınacak azami tutarlar, 25 Mart 2020 tarihli Tebliğ’de mikro, küçük ve orta büyüklükteki işletmeler için aşağıdaki tabloya göre belirlenir.

Alıcı başına teminat altına alınacak tutarlar Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen kıstaslara göre hesaplanacak olup, yukarıdaki tabloda belirtilen azami tutarları aşamaz.

01.04.2020 tarihli Resmi Gazete ‘de yayınlanan 2020/7 sayılı Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelere Yönelik Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortası Kapsamında Alıcılara Sağlanan Kredi Limitinin Belirlenmesi İşlemlerine İlişkin Genelge ‘de, sağlanan kredi limitinin tespitinde dikkate alınacak kıstaslar belirlenmiştir. Buna göre, vadeli satışlardan elde edilen ciro büyüklüğünün yanı sıra; sigorta talebinde bulunan işletmenin alıcı için talep ettiği kredi limiti, alıcıya ait finansal bilgiler ve Merkez tarafından belirlenen risk skoru esas alınarak teminat altına alınacak tutarlar hesaplanacaktır. Bununla birlikte Bakanlık tarafından bu kriterlere ek olarak istenen bilgi ve belgeler de değerlendirmede dikkate alınacaktır.

III. 1 NİSAN 2020 TARİHİNDEN İTİBAREN 1 YIL SAĞLANACAK REASÜRANS DESTEĞİ

Sigorta firmaları ölçek ve mali yapı açsından ne kadar büyük ve güçlü olurlarsa olsunlar, tüm riskler için tek başlarına teminat verememektedirler. Bu noktada reasürans olanağı devreye girmektedir. Reasürans, sigortacı şirket tarafından üstlenilen risklerin bir kısmının veya tamamının diğer bir sigortacı firmaya devredilmesi işlemidir. Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortası Sisteminde ise, sistem kapsamında üstlenilen risklerin sigorta şirketi tarafından koruma temin edilememesi durumunda temin edilemeyen kısmı uygun bir bedel karşılığında Devlet tarafından ‘’reasürans desteği’’ kapsamında taahhüt edilmektedir. 24 Aralık 2018 tarihli Devlet Destekli Sistemin Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair Tebliğ’de reasürans desteğinin belirli bir yıllık dönem için sağlanacağı ve sağlanacak reasürans desteğinin Cumhurbaşkanı kararı ile belirleneceği de öngörülmüştür.

Nitekim, 30 Mart 2020 tarihli Resmi Gazete ‘de yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortalarına 1 Nisan 2020 – 1 Nisan 2021 tarihleri arasında, yani 1 yıl süreyle reasürans desteği sunulacağı duyurulmuştur. Bu karara göre, 1 yıllık dönem içerisinde yapılmış sigorta sözleşmelerinden kaynaklanan, ancak reasürans ve retrosesyon yoluyla transferi yapılamayan risklerin teminat altına alındığı sigortalarda reasürans desteği ihtiyacının ortaya çıkması durumunda gerekli tutar, Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçesinin ilgili kaleminden -merkezin talebi üzerine- Olağandışı Riskler Yönetim Merkezi’ne ödenecektir. Merkez üzerinde kalan ve teminat verilen riskin yüzde 50’lik kısmını oluşturan pay için hasar prim oranı yüzde 75 ve üzeri olup, teminat verilen riskin kalan yüzde 50’lik kısmını oluşturan pay için ise yüzde 110 ve üzeri için reasürans desteği sağlanacaktır.[2]

IV. SONUÇ

Bakanlıklar ile Kamu İdareleri tarafından Covid-19 salgınından kaynaklanan olağanüstü durum sebebiyle ticari sektörde yaşanan sıkıntılara çare olması ve bu sürecin finansal açıdan en az zarar ile atlatılması amacıyla tedbir, teşvik ve düzenlemelere gidilmiştir. Bu kapsamda, Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortaları Sisteminde yapılan değişiklikler ile orta büyüklükteki işletmelerin Sistem kapsamına dâhil edilmiş olması ve bu sigortalara devlet tarafından reasürans desteği sağlanması ile alacakların temininde sıkıntı yaşayan ve gerek üretim gerek borçların ifa edilmesi konusunda zorluk çeken küçük ve orta büyüklükteki işletmeler için kolaylık oluşturulması amaçlanmakta ve ümit edilmektedir.