TR EN AR FA
 
İnternet sitemizde yer alan yayınlar, düşünce yazıları niteliğinde olup yazarların ele aldıkları konu hakkındaki bireysel görüşlerini yansıtmaktadır; düşünce ve ifade özgürlüğüne inanan bir Büro olarak her türlü fikre saygı ve dile getirilmelerinden memnuniyet duyuyoruz. Sitemizdeki yazı ve makalelerde yer alan bilgileri spesifik bir hukuki uyuşmazlığa uygulamadan önce mutlaka bir Avukata danışmanızı tavsiye ederiz.

AMBALAJ ATIKLARININ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ HAKKINDA BİLGİLENDİRME NOTU

İşbu bilgilendirme notunda 26/06/2021 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ile beraber getirilen yükümlülüklere ilişkin bilgilere yer verilecektir.

I.YÖNETMELİĞİN AMACI

Sürdürülebilir bir şekilde çevrenin korunması ve geliştirilmesi için düzenlenen bu yönetmelik; çevresel açıdan belirli ölçütlere, temel şart ve özelliklere sahip ambalajların üretimine ve piyasaya arzına, ekonomik işletmelerin yükümlülük ve sorumluluklarına, ambalaj atıklarının oluşumunun önlenmesi, önlenemeyen ambalaj atıklarının yeniden kullanım, geri dönüşüm ve geri kazanım yöntemleri kullanılarak bertaraf edilecek miktarının azaltılmasına, döngüsel ekonomi ve kaynak verimliliği ilkeleri esas alınarak ambalaj ve ambalaj atıklarının depozito yönetim sistemi ve sıfır atık yönetim sistemi dâhil belirli bir yönetim sistemi içinde yönetilmesine, depozito yönetim sisteminin uygulanmasına, Türkiye Çevre Ajansının, ambalaj ve ambalaj atıklarının yönetimindeki görev ve yetkileri doğrultusunda göstereceği faaliyetlere, yönelik strateji ve politikalar ile idari, mali ve teknik usul ve esaslar olarak belirlenmiştir.

II.YÖNETMELİĞİN KAPSAMI

Yönetmelik, piyasaya sürülen bütün ambalajları ve bu ambalajların atıklarını kapsarken, piyasaya sürülmemiş ambalajlar ve ambalaj tanımına uymayan madde ve malzemeler ile bunların atıkları, ambalaj ve ambalajlı ürünlerin piyasaya arzı, uygunluk değerlendirmesi, piyasa gözetimi ve denetimi ile bunlarla ilgili yapılacak bildirimlere ilişkin olarak 7223 sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu hükümlerinin uygulamaları Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği kapsamı dışında bırakıldı.

Ambalajların üretimi, piyasaya arzı ve kullanımı ile bunların piyasadan geri toplanmasına yönelik ilgili diğer mevzuatla getirilen özel hükümler bulunması halinde; bu Yönetmeliğin yalnızca ilgili hükümleri uygulanmaz.

III.YÖNETMELİĞİN GENEL İLKE VE ESASLARI

Yönetmelikle birlikte, “Sıfır Atık” yaklaşımı temelinde doğal kaynakların korunması ve verimli kullanımı ile sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma amaçlarına uyumlu üretimin sağlanması ve atık miktarının azaltılması amacıyla ambalaj atıklarının oluşumunun önlenmesi, atık oluşumunun kaçınılmaz olduğu durumlarda ise öncelikle yeniden kullanılması, geri kazanılması ve/veya enerji kaynağı olarak kullanılması sureti ile bertaraf edilecek atık miktarının azaltılması esas alınmıştır.

Ambalaj atıklarının öncelikle maddesel geri dönüşümün sağlanması esas olup maddesel geri dönüşümün ekonomik ve/veya teknik nedenlerle mümkün olmaması durumunda enerji kaynağı olarak kullanımı son tercih olmak üzere diğer geri kazanım işlemleri uygulanacaktır. Geri kazanımı mümkün olmayan ambalaj atıkları ilgili mevzuat hükümlerine göre bertaraf edilir.

Ambalajların üretimi ve kullanımında öncelikle yeniden kullanıma uygun, geri dönüştürülebilir ambalajların tercih edilmesi, ambalaj atıklarının yeniden kullanıma veya geri kazanım sürecine dâhil edilmesi ve geri kazanılmış malzemelerin kullanımlarının sağlanarak ülke ekonomisine kazandırılması esas olacaktır.

Ambalaj ve ambalaj atıklarının yönetimine yönelik ulusal ölçekli strateji ve politikaların belirlenmesinde ve uygulanmasında, genişletilmiş üretici sorumluluğu ilkesi ve kirleten öder ilkesi uygulamalarına uyum esasıyla, ambalaj atıklarının, kullanılan malzemeye ve oluştuğu kaynağa bakılmaksızın sıfır atık ilkelerine uyumlu olarak yönetilmesi sağlanacaktır. Genişletilmiş üretici sorumluluğu kapsamında ambalaj üreticileri, piyasaya sürenler ve tedarikçiler ile satış noktaları ve ilgili diğer paydaşlar için sorumluluk paylaşımı yapılacaktır.

IV.YÖNETMELİK İLE GETİRİLEN AMBALAJLARIN ÜRETİMİNE VE PİYASAYA SÜRÜLMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLER

Yönetmelik ile birlikte üreticilere genişletilmiş üretici sorumluluğu getirilmiştir. Ürünlerin piyasada serbest dolaşımından ödün vermeden kaynakların etkin kullanımı amacıyla onarım, yeniden kullanım, parçalama ve geri dönüştürme işlemleri de dâhil olmak üzere hayat süreleri boyunca verimli kullanılmasını dikkate alan ve bu kullanımı kolaylaştıran tasarımı, üretimi ve satışı desteklemede kullanılacak yöntemlerden birinin kullanıldığı sorumluluğa genişletilmiş üretici sorumluğu denilmektedir.

Ambalaj üreticileri bu yönetmelik ile birlikte; genişletilmiş üretici sorumluluğu kapsamında eğitim faaliyetleri yapmak ve/veya bu faaliyetlere katkıda bulunmak ve/veya maliyetleri karşılamak, ambalajı tasarım aşamasından başlayarak, üretim ve kullanım sonrasında en az atık üretecek, geri kazanımı en kolay, en ekonomik ve çevreye en az zarar verecek şekilde üretmekle, ambalajın üretimine, işaretlenmesine ve piyasaya arzına yönelik bu Yönetmelik uyarınca yapılan düzenlemelere uymakla, Ambalaj Bilgi Sistemine ve depozito yönetim sistemi kapsamında yer alan ambalajları için Türkiye Çevre Ajansına kayıt olmakla ve talep edilen bilgi ve belgeleri vermekle, depozito yönetim sistemine dâhil olan ambalajlar için Ajans tarafından belirlenen kriterlere uygun olarak faaliyet göstermek gibi yükümlülüklere tabii tutulmuşlardır.

Ambalaj üreticilerinin yanı sıra piyasaya ambalaj tedarik eden tedarikçiler de; Ambalaj Bilgi Sistemine ve depozito yönetim sistemi kapsamında yer alan ambalajları için Türkiye Çevre Ajansına kayıt olmakla ve talep edilen bilgi ve belgeleri vermekle, depozito yönetim sistemi kapsamında olan ve/veya bu sisteme dâhil olan ambalajlar için Ajans tarafından belirlenen kriterlere uygun olarak faaliyet göstermekle, bildirim ve beyanları yapmakla yükümlendirilmişlerdir.

Yine Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu İlkesi kapsamında ambalajları piyasaya sürenler de bu ilke kapsamında eğitim faaliyetleri yapmak ve/veya bu faaliyetlere katkıda bulunmak ve/veya maliyetleri karşılamak, ürünlerin ambalajlanması sırasında, öncelikle yeniden kullanıma uygun ambalajlar olmak üzere ürünün kullanımı sonrasında en az atık üretecek, geri kazanımı en kolay ve en ekonomik ambalajları kullanmayı tercih etmekle, işaretleme ve etiketlemenin tercih edilmesi veya zorunlu olduğu durumlarda gerekli işaretleme ve etiketlemeleri yapmakla, piyasaya sürülen ambalajları için Bakanlıkça belirlenen kriterlere uygun üretilmiş ambalajları kullanmakla, işaretlemekle ve etiketlemekle; depozito yönetim sistemi kapsamında kalan ambalajları için Ajans tarafından belirlenen kriterlere ayrıca uyum sağlamakla, Ambalaj Bilgi Sistemine ve depozito yönetim sistemi kapsamında yer alan ambalajları için Ajansa kayıt olmakla ve talep edilen bilgi ve belgeleri vermekle yükümlendirilmişlerdir. Ambalajları piyasaya sürenler, 01.01.2020 tarihinden itibaren piyasaya sürülen ambalajlar için Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik kapsamında getirilen yükümlülükleri yerine getirmeleri gerekmektedir.

Piyasaya sürenler, depozito yönetim sistemi kapsamında kalan ambalajları için Ajans tarafından belirlenen düzenlemelere uymak, şart ve sorumlulukları yerine getirerek faaliyette bulunmak zorundadırlar. Depozito yönetim sistemine dâhil edilmesi zorunlu tutulan ambalajlı ürünlerin piyasaya sürülebilmesi için Ajansın onayının alınması zorunlu olup Ajansın onayı bulunmayan ambalajlı ürünler piyasaya sürülemez.

Piyasaya sürenlere fason üretim yapan tedarikçiler; Ambalaj Bilgi Sistemine ve depozito yönetim sistemi kapsamında yer alan ambalajları için Ajansa kayıt olmakla ve talep edilen bilgi ve belgeleri vermekle, Ambalaj temin ve tedarik işlemlerini Ambalaj Bilgi Sistemine kaydı olan ekonomik işletmeler ile gerçekleştirmekle, Depozito yönetim sistemi kapsamında kalan ambalajlar için Ajans tarafından belirlenen kriterlere uygun olarak faaliyet göstermekle, bildirim ve beyanları yapmakla, yükümlüdürler.

V.AMBALAJIN ÜRETİMİNE VE PİYASAYA SÜRÜLMESİNE İLİŞKİN TEMEL ŞARTLAR

Yönetmeliğe göre ambalajlar, yeniden kullanıma ve/veya geri kazanıma en uygun ve/veya bertaraf aşamalarında çevreye en az zarar verecek şekilde tasarlanmak ve üretilmek zorundadır.

Üretilecek ambalajların yapısındaki ağır metal muhtevalarının, ambalajın birim ağırlığının, ambalajın fonksiyonunu bozmayacak, gerekli sağlık, temizlik ve güvenlik düzeyini olumsuz etkilemeyecek, ulusal ve uluslararası standartlara uygun bir şekilde en aza indirilmesi sağlanacaktır.

Alternatifi olmayan ambalajlar ile üretimi ve piyasaya sürülmesine ilişkin özel mevzuat hükümlerine tabi olan ambalajlar dışında, maddesel geri dönüşümü öncelikli olmak üzere geri kazanılması teknik olarak mümkün olmayan ambalajların üretilmesi ve piyasaya sürülmesi yasaktır.

Yurt içinde üretilen ambalajların:

·Tüketici ve ambalajlanan ürün için gerekli güvenlik ve sağlık düzeyini sağlamaya yeterli olandan fazla hacim ve ağırlıkta ambalaj kullanılmaması

·Ambalajın tasarlanırken, üretilirken ve kullanıma sunulurken yeniden kullanıma ve/veya geri kazanıma uygun olması

·Ambalaj atığının ve ambalaj üretimi esnasında oluşan atıkların geri kazanımı veya bertaraf edilmesi esnasında ambalajın içerdiği maddelerin çevre üzerindeki etkisi göz önünde bulundurularak, ambalaj ve ambalajın bileşenleri üretilirken zararlı ve tehlikeli maddelerin en aza indirilmesi

·Ambalajın fiziki özelliği ve niteliğinin normal şartlar altında ambalajın birden fazla kullanımına izin verecek şekilde olması

·Ambalajın yeniden kullanımı sürecinde, çalışanların sağlık ve güvenlik şartları göz önünde bulundurulması zorunludur.

Ambalajların geri kazanılabilir niteliklerine yönelik değerlendirmelerde;

·Ambalaj atıklarının maddesel geri dönüşüm yoluyla geri kazanılabilir niteliği için; ambalaj üretilirken, ambalajın üretiminde kullanılan maddelerin ağırlıkça belli bir yüzdesinin maddesel olarak geri dönüştürülebilir nitelikte olması,

·Ambalaj atıklarının enerji geri kazanım amacıyla işlenebilir niteliği için; enerji geri kazanımının en uygun düzeyde olmasını sağlayacak minimum alt kalorifik değere sahip olması,

·Biyolojik olarak bozulabilir ambalaj niteliği için; oksijenli veya oksijensiz ortamda gerçekleşecek fiziksel, kimyasal veya biyolojik işlemlerden sonra elde edilecek nihai ürünün ilgili mevzuatında tanımlı kalite kriterleri ve piyasaya arz şartlarını sağlaması, zorunludur.

Yukarıda yer alan temel şartların yanında; ambalaj ve ambalaj atıklarının geri toplanması, yeniden kullanılması, geri kazanımının kolaylaştırılması ve tüketicinin bilgilendirilmesi amacıyla ambalajlar üretimleri sırasında işaretleneceklerdir.

VI.DEPOZİTO YÖNETİM SİSTEMİ VE UYGULAMASI

Depozito yönetim sisteminin kurulması, işletilmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yönelik maliyetlerin karşılanmasında; piyasaya sürenler temsil oranları doğrultusunda asli sorumluluğa sahip olmakla birlikte sisteme dâhil olan ambalajlı ürünleri tüketicilere/kullanıcılara bedelli ve/veya bedelsiz olarak ileten/sunan/teslim eden taraflar da kendi temsil oranları doğrultusunda sorumlu olacaklar. Depozito yönetim sisteminin uygulamalarına ilişkin usul ve esaslar Türkiye Çevre Ajansı tarafından belirlenerek, internet sitesinde yayımlanacaktır.

Bu sistem kapsamında piyasaya sürülmesine zorunluluk getirilen ambalajlı ürünler için uygulanacak depozito ücretinin ambalajlar üzerinde yapılacak işaretleme ile satış/teslim belgelerinde ise ayrı bir veri birimi şeklinde gösterilmesi zorunlu olacaktır. Depozito yönetim sistemi dâhilinde uygulanacak depozito ücreti dâhil diğer ücretler ile teminatlar Türkiye Çevre Ajansı tarafından yönetilecek.

İnsani tüketim amaçlı içeceklerin piyasaya sürülmesinde kullanılan cam, polietilen teraftalat (PET) türünde plastik ve alüminyum türünde metal malzemeden yapılmış olan tek kullanımlık satış ambalajları öncelikli olmak üzere bu Yönetmelik kapsamında piyasaya sürülecek ambalajlar için 01/01/2022 tarihinden itibaren depozito yönetim sistemine katılım zorunluluğu getirilmesine yönelik değerlendirme ve düzenlemeler Türkiye Çevre Ajansı tarafından yapılacaktır.

Türkiye Çevre Ajansı tarafından zorunlu depozito uygulaması kapsamına alınan ambalajlı ürünlerin piyasaya arzı sadece Türkiye Çevre Ajansının onayı ve Türkiye Çevre Ajansı tarafından belirlenen usul ve esaslar doğrultusunda gerçekleştirilebilecektir. Bu uygulamayla birlikte zorunlu depozito uygulaması kapsamına alınan ambalajlı ürünlerin Türkiye Çevre Ajansının onayı olmaksızın piyasaya sürülmesi ve piyasada yer alması yasaklanmıştır. Bununla beraber Türkiye Çevre Ajansı tarafından bu ürünlerin piyasaya sürülmesine ve/veya piyasada yer almasına yönelik şartlı, kısmi ve/veya süreli olarak muafiyet düzenlemesi yapılabilecektir.

Depozito yönetim sistemine katılım zorunluğu getirilen ambalajlı ürünlerin piyasaya sürülmelerine ilişkin süreç belirlenerek ilgili taraflara bildirilecek ve Ajans tarafından belirlenen koşullar çerçevesinde depozito yönetim sistemi dâhilinde piyasaya sürülmeleri sağlanacaktır.

Zorunlu olarak depozito yönetim sistemi dâhilinde piyasaya sürülecek ambalajlı ürünlerin depozito ücretleri, bu ambalajların piyasaya arzından önce Türkiye Çevre Ajansına aktarılması gerekmektedir. Depozito ücretlerinin tahsili ve iade edilmesine ilişkin tüm süreç Türkiye Çevre Ajansı tarafından yönetilecektir. Depozito yönetim sistemine dair diğer ücret ve teminatlar da yine Türkiye Çevre Ajansı tarafından yönetilecektir.

VII.YÖNETMELİK KAPSAMINDAKİ İDARİ YAPTIRIMLAR

26/06/2021 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ile beraber getirilen bu yükümlülüklere aykırı davranışlara idari yaptırımlar öngörülmüştür. Yönetmelik bu yaptırımlar için 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgili diğer mevzuat hükümlerinin uygulamasını öngörmüştür. Bu yaptırımlar kısaca sıralanacak olursa aşağıdaki şekildedir;

·Çevre Kanununa göre depozito uygulanmadan yıllık piyasaya sürülen ambalaj için piyasaya sürenlere ton başına 165,49 TL

·Geri kazanım katılım payına ilişkin getirilen yükümlülüklere uymayanlara Çevre Kanunu’na göre 1500 TL

·Sıfır atık yönetim sistemini kurmayanlara ve/veya kurduğunu belgeleyemeyenlere Çevre Kanunu’na göre 20.000 TL

·Çevre Kanunu’na göre belirlenen depozito uygulamalarına yönelik usul ve esaslara aykırı olarak depozitoya tabi ürünleri piyasaya sürenlere 20.000 TL satış noktaları dâhil depozitolu ürünleri kullanıcılara/tüketicilere sunanlara ise faaliyet alanının her metrekaresi için 15,16 Türk lirası, depozito uygulaması toplama sistemine katılım sağlama yükümlülüğünü ve şartlarını yerine getirmeyen satış noktalarına satış alanının her metrekaresi için ise 100 Türk lirası

Görüldüğü üzere, Yönetmelik kapsamında sorumluluğu bulunan gerçek ve tüzel kişilerin Yönetmelik hükümlerine riayet etmesi idari para cezalarından kaçınmak için son derece önemlidir.

VIII.SONUÇ

Çevre kirliliği ve yol açtığı küresel tahribat her geçen yıl ülkeler için daha acil bir gündem maddesi olmaktadır. İnsanların üretim aşamasında ve tüketim neticesinde çevreye verdikleri zarar günbegün etkisini hissettirmektedir. Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizde yakın zamanda yaşanan deniz salyası (“müsilaj”) sorunu da ülkemiz için konunun önemini bir kez daha ortaya sermiştir. İşbu bilgilendirme notunun konusu Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği de tüketimden kaynaklı çevre kirliliğini azaltmak yönünde son derece önemli bir gelişmedir. Bu bakımdan üreticiler, tedarikçiler ve ambalajları piyasaya sürenler tarafından mevzuata uyum çerçevesinde dikkatlice irdelenmesi gereken Yönetmelik hakkında herhangi bir soru veya sorununuz olması halinde Büromuz ile iletişime geçmekten lütfen çekinmeyiniz.

Saygılarımızla, 29/07/2021

YYP Law Office

Yol Tarifi