Paket Tur Sözleşmelerinde Covid-19 Sebebiyle Ücret İadeleri

Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgınının olumsuz etkilediği sektörlerden biri şüphesiz turizm sektörü olmuştur. Salgın sebebiyle turizm sektörünün yaşadığı krizlerden tüketiciler de etkilenmiş ve ortaya bir takım hukuki uyuşmazlıklar çıkmıştır. Salgının sosyal hayata, ulaşıma ve seyahat özgürlüğüne etkisi göz önünde bulundurulduğunda, tüketicilerin tur sözleşmelerinden herhangi bir süre ile bağlı olmaksızın içinde bulunduğumuz salgın sürecinin mücbir sebep olması hasebiyle dönmeleri ve ödemiş oldukları ücretin tamamını iade almaları mümkün olduğu gibi, tüketiciler bu konuda ortaya çıkacak uyuşmazlıklara karşı illerde Ticaret İl Müdürlüğü, ilçelerde Kaymakamlık bünyesinde oluşturulan Tüketici Hakem Heyetleri ile koşulların oluşması halinde adliyelerde bulunan Tüketici Mahkemeleri’ne de başvuru yapılabileceklerdir. Zira artık içerisinde bulunduğumuz süreç sadece ilan edilen bir pandemi olmanın ötesinde; Anayasa ile koruma altına alınan seyahat haklarımızın dahi kısıtlandığı olağanüstü bir süreç olmaktadır. Bu olağanüstü süreç karşısında tüketicinin de pek tabii iade talep edebilme hakkı mümkündür.

Öte yandan, Covid-19 salgınından seyahat acenteleri de olumsuz etkilenmiş bulunmaktadır. Paket tur sözleşmelerinin karşı tarafını oluşturan seyahat acenteleri, salgın öncesi dönemde yapılan paket tur sözleşmelerine ilişkin uçuş bedellerinin bir kısmını hava yolu şirketlerine ödemiş bulunmaktadır. Salgın tehlikesinin sona ereceği zaman dilimi belirsiz olduğundan yeni tur satışı da yapılamamaktadır. Bu da, acenteleri ekonomik açıdan olumsuz etkilediği için tüketicilerin bedel iadesi taleplerinin 14 günlük süre içinde karşılanamaması sonucunu doğurmuştur.

Bu durumun, seyahat acentelerini mali açıdan zor duruma sokmak suretiyle nihayetinde yine tüketicinin alacaklarının tahsilini tümüyle imkânsız kılacağı ve mağduriyetleri artıracağı değerlendirilerek Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği’nde değişiklik çalışmalarına gidilmiştir. Nitekim bu zamana kadar bu alana ilişkin yönetmelik veya tebliğ çıkarmayan Turizm Bakanlığı, sessizliğini bozarak PAKET TUR SÖZLEŞMELERİ YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK çıkarmıştır. 15.05.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren yönetmeliğin birinci maddesi ile, 14/1/2015 tarihli ve 29236 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliğine “Covid-19 salgını nedeniyle sözleşmenin feshi” başlıklı aşağıdaki Geçici Madde 1 eklenmiştir:

GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin 16 ncı maddesi kapsamında yapılan bedel iadelerinin, fesih bildiriminin paket tur düzenleyicisi veya aracısına ulaşmasından itibaren on dört gün içerisinde yapılması esastır. Ancak, COVİD-19 salgını nedeniyle, 5/2/2020 tarihinden itibaren ifası öngörülen ve hava yolu ile ulaştırma içeren paket tur sözleşmelerine ilişkin bedel iadelerinde, paket tur düzenleyicisi veya aracısı tarafından hava taşıma işletmelerine ödenip belgelendirilen uçuş bedeli, uçuş yasağı kalktıktan sonraki altmışıncı günü izleyen on dört gün içerisinde katılımcıya iade edilir.

(2) Katılımcının bilgilendirilmesi ve açık onayının alınması koşuluyla, ödenmesi zorunlu vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerden doğan masraflar hariç olmak üzere katılımcının ödemiş olduğu bedel, uçuş yasağı kalktıktan sonraki altmışıncı günü izleyen on dört gün içerisinde iade edilir.

(3) Katılımcının birinci veya ikinci fıkrayı tercih ettiğine ilişkin yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bilgilendirilmesi ve onayının alınmasında ispat yükü paket tur düzenleyicisi veya aracısına aittir.”

6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve 29236 sayılı Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği ile tüketicilere, satın aldıkları bir paket tura mücbir sebep hali veya herhangi bir sebeple katılmaktan vazgeçerek sözleşmeyi feshetme hakkı tanınmaktadır. 29236 sayılı Yönetmeliğin 16. Maddesi uyarınca, katılımcı olarak zikredilen tüketici, fesih talebini paket tur düzenleyicisi veya aracısına yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bildirmek kaydıyla sözleşmeyi tek taraflı olarak feshedebilmektedir. Tüketicinin ödemiş olduğu bedel, fesih bildirimi paket tur düzenleyicisi veya aracısına ulaştığı tarihten itibaren 14 gün içerisinde iade edilmesi zorunludur. Lakin getirilen Değişiklik Yönetmeliği ile 5/2/2020 tarihinden itibaren ifası öngörülen ve hava yolu ile ulaştırma içeren paket tur sözleşmelerine ilişkin Covid-19 salgını sebebiyle bedel iadelerinde daha uzun bir süre belirlenmiştir. Paketin içerisinde havayolu ile ulaşım olması ve ulaşım bedellerinin paket tur düzenleyicisi veya aracısı tarafından havayolu şirketine ödenmesi halinde uçuş için ücret iadeleri uçuş yasağı kalktıktan sonraki altmış günü izleyen on dört gün içerisinde tüketiciye ödenecektir.

Kanaatimizce, her ne kadar Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği’nin 16. Maddesinde en az otuz gün önce yapılan fesih bildirimlerinde, ödenmesi zorunlu vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerden doğan masraflar hariç olmak üzere, herhangi bir kesinti yapılmaksızın katılımcının ödemiş olduğu bedelin iade edileceği ve otuz günden az bir süre kala yapılan fesih bildirimlerinde, paket tur sözleşmesinde belirtilmek şartıyla belirli bir tutar veya oranda kesinti yapılabileceği düzenlenmiş olsa da, Covid-19 salgınının bir mücbir sebep olması hasebiyle tura otuz günden az bir süre dahi kalsa herhangi bir kesinti yapılmaması gerekir. Zira burada bir keyfilikten ziyade mecburiyet vardır. Gerek yurtiçi gerekse yurtdışı her türlü seyahat kısıtlanmış ve yasaklanmış olduğundan burada artık kesinti yapmak veya tüketiciyi fesih konusunda belli süre ile bağlı kılmak dürüstlük ve iyi niyet kurallarına aykırı olacaktır. Nitekim seyahat acentelerinin de üçüncü kişilere yaptığı ödemeleri mücbir sebebe dayanarak iade alabilme hakkı mevcuttur.

Sonuç olarak, paket tur sözleşmelerinde sözleşmeyi feshetmek ve ödediği bedellerin iadesini talep etmek tüketicinin gerek Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun gerekse Paket Tur Yönetmeliği ile kendisine tanınmış en temel haklarından biridir. Salgın sebebiyle tüketicinin sözleşmeden vazgeçerek ödediği bedelin iadesini talep edebilme hakkı, 15.05.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Geçici Madde ile bir kez daha koruma altına alınmış ve fakat iade süresi uzatılmıştır. Böylece tüketicinin ücret iadesi taleplerinin yerine getirilmesi konusunda acentelere daha uzun bir süre tanınarak menfaatler arası denge sağlanmaya çalışılmıştır. Zira mali durumu bozulan acenteyi, 14 gün içerisinde ücret iadesi yapmak ile zorunlu kılmak, tüketicinin alacağına kavuşmasını imkânsız kılıp nihayetinde yine tüketiciyi mağdur edeceği gibi acenteyi de ekonomik açıdan güç duruma düşürecektir. Bu sebeple gerek tüketiciyi korumak gerekse acentelerin mali durumunu iyileştirmek adına, ücret iadelerine süre bakımından esneklik getirilmiştir. Tüketiciler bu konuda uyuşmazlık çıkması halinde, illerde Ticaret İl Müdürlüğü, ilçelerde Kaymakamlık bünyesinde oluşturulan Tüketici Hakem Heyetleri ile koşulların oluşması halinde adliyelerde bulunan Tüketici Mahkemeleri’ne başvuru yapabileceklerdir. Bu konuda bir uyuşmazlık olması halinde tüketicilerin herhangi bir hak kaybına uğramaması için mutlaka bir avukata danışmasını tavsiye ederiz.

Saygılarımızla,

ESİS HUKUK BÜROSU